Jerzy Pawłowski

Żnińska Kolej Wąskotorowa

224 strony formatu B5 (20,5 x 16,5 cm) + wkładka barwna 8 stron. Broszura klejona, oprawa twarda.

KOLPRESS, wyd. I, Poznań 2022

ISBN: 978-83-964796-1-7

Jedną z głównych atrakcji turystycznych Pałuk jest Żnińska Kolej Wąskotorowa, która funkcjonuje od 1 lipca 1894 r. Ponieważ linie kolei normalnotorowej omijały znaczny obszar powiatu, kolej wąskotorowa wypełniła tę lukę ułatwiając przewóz towarów i pasażerów. W szczytowym okresie rozwoju długość wszystkich linii kolejki wynosiła około 77 km. Gdy rozwinął się transport samochodowy jej znaczenie zaczęło maleć, groziła jej likwidacja. Lokalni działacze społeczno-kulturalni wpadli na pomysł aby zorganizować Muzeum Kolei Wąskotorowej. Otwarcie muzeum umożliwiło przewrócenie sezonowego ruchu turystycznego na trasie Żnin -Wenecja - Biskupin - Gąsawa, co doprowadziło do uratowania około 14 km linii. Obecnie podróżując pociągiem wąskotorowym ze Żnina do Gąsawy można zwiedzać największe atrakcje turystyczne Pałuk.

W książce przedstawiono historię powstania i funkcjonowania Żnińskiej Kolei Wąskotorowej. Czytelnik może zapoznać się z powstaniem i funkcjonowaniem poszczególnych odcinków linii oraz eksploatowanych na przestrzeni lat taborem. Jeden z rozdziałów poświęcono funkcjonującej prawie 80 lat kolei wąskotorowej cukrowni w Żninie. Druga część książki poświęcona jest powstaniu, działalności i zbiorom Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji. Część trzecia to przewodnik po trasie kolei turystycznej. Całość jest bogato ilustrowana zdjęciami, mapami, szkicami i schematami stacji, ładowni i przystanków.

Książka dedykowana jest nie tylko miłośnikom kolei, a kolei wąskotorowych w szczególności, lecz także turystom licznie odwiedzającym ten region Pałuk.

Kolej wąskotorową z Przeworska do Dynowa otwarto 8 września 1904 roku. Jej podgórska trasa rozpoczyna się na stacji stycznej z koleją normalnotorową w Przeworsku i biegnie wzdłuż doliny rzeki Mleczki przez Pogórze Dynowskie do malowniczej doliny Sanu. Jest to jedna z najciekawszych linii wąskotorowych w Polsce, na jej trasie znajduje się jedyny w Polsce tunel wąskotorowy.

Jako jedna z nielicznych przetrwała do lat współczesnych. Przez lata zmieniali się jej zarządcy lub operatorzy, zmieniała się również rola kolejki. Kolej powstała w celu transportu towarów, przede wszystkim buraków do cukrowni w Przeworsku. Przewozy pasażerskie zapewniały komunikację mieszkańcom Pogórza Dynowskiego z Ziemią Przeworską. Dzisiaj kolej pozostaje w ruchu jako atrakcja turystyczna.

W książce przedstawiono historię powstania i funkcjonowania kolei Przeworsk – Dynów. Publikacja jest nie tylko kroniką dziejów tej kolei ale zawiera również opis infrastruktury i bardzo różnorodnego taboru. Książka dedykowana jest do miłośników kolei i mieszkańców interesujących się historią swojego regionu.

Spis treści:

1. Kalendarium / 4
2. Od autorów / 5
3. Początki kolei na galicyjskim Podkarpaciu / 6
4. Historia i funkcjonowanie kolei Przeworsk - Dynów / 10
5. Infrastruktura linii Przeworski - Dynów / 94
6. Tabor kolei wąskotorowej  Przeworsk - Dynów / 144
7. Austriackie parowozy wąskotorowe - zarys historii i konstrukcji / 205
8. Kolej wąskotorowa Przeworsk - Dynów w kolorze / 225
9. Objaśnienia skrótów / 220
10. Bibliografia / 221
11. Słowniczek / 222